Cây Thánh Giá Cộng Sản? Bolivia và Vatican vội vàng cải chính.

Trần Mạnh Trác

Trong dịp trao đổi quà tặng tại dinh Tổng Thống ở La Paz tối thứ Tư, vị Tổng thống thiên tả cuả Bolivia, Evo Morales, đã bất ngờ trao cho Đức Giáo Hoàng Phanxicô một "cây thánh giá cộng sản", có hình Chúa Kitô chịu đóng đinh trên một cái búa dựng trên một ngọn đồi có hình lưỡi liềm.





Video cho thấy ĐGH có vẻ ngỡ ngàng, tuy những tiếng clicks cuả máy hình làm cho Audio không còn rõ ràng, nhưng nghe như Đức Thánh Cha đã nói, “No está bien eso” ( “This is not ok” – "Nó không bình thường").





Văn phòng tổng thống cuả Bolivia đã vội vàng sửa chữa cái 'hố' về ngoại giao cuả họ, ra thông cáo cải chính rằng cử chỉ cuả Tổng Thống không có chủ ý xúc phạm và không có ẩn ý chính trị hoặc ý thức hệ nào cả.





Nhưng báo chí Thế Giới thì lập tức đặt ra nhiều vấn đề về ông Morales, cho rằng ông đã cố gắng 'chính trị hoá' cuộc tông du, và nhắc lại những quá khứ thường xuyên chống lại Giáo Hội Công Giáo và áp đặt chủ nghĩa xã hội của ông từ khi ông lên nắm quyền vào năm 2006. Ngay cả những lời chỉ trích nhẹ nhàng nhất thì cũng cho rằng đó là một sự 'thiếu tế nhị' trong ngoại giao, và có thể là dị hợm.





Nhất là khi so sánh món quà đó với món quà cuả Vatican, một tấm khảm có hình Đức Mẹ "Salus Populus Romani", là tấm hình nổi tiếng và được quí trọng nhất tại đền thờ Đức Bà Cả ở Roma. 





Trong thế giới 'nói tiếng Tây Ban Nha' thì đặc biệt ồn ào lên án cử chỉ cuả Morales, coi đó là một việc làm xúc phạm đến những nạn nhân của các nhóm khủng bố ở Châu Mỹ Latin và cuả các chế độ cộng sản độc tài toàn trị trong lịch sử.





Đức Giám Mục Jose Munilla Aguirre của San Sebastián, người Tây Ban Nha, viết: "Đỉnh cao của sự kiêu ngạo là việc thao tác Thiên Chúa trong các dịch vụ của hệ thống tư tưởng vô thần… Hôm nay, lại một lần nữa: Chuá bị đóng đinh".





Nhưng trong ngày thứ Năm đã có nhiều cố gắng cuả cả hai bên để xoa dịu dư luận. Chính ông tổng thống đã đích thân tới dự buổi lễ ngoài trời của Giáo Hội, ngồi trong hàng ghế cuả giáo dân và cố gắng len lỏi để được gặp mặt ĐGH trong giây lát khi Ngài đi xuống cầu thang cuối buổi lễ.





Chính phủ Bolivia khẳng định món quà không phải là một thủ đoạn chính trị, nhưng là một biểu tượng mô tả "Đức Giáo Hoàng là của người nghèo", là một điều mà ông Morales muốn nêu cao.





"Đó là ý định của món quà này, chứ không phải bất kỳ cơ động nào khác… Đó là từ một tình cảm trung thực và tuyệt vời, là một tác phẩm được thiết kế bởi chính bàn tay của LM Luis Espinal", theo lời ông Bộ trưởng Giao thông Marianela Paco nói trên đài phát thanh Patria Nueva.





Còn trong buổi họp báo, phát ngôn viên Vatican là linh mục Federico Lombardi cho biết rằng ĐGH đã không biết rằng chính cố LM Espinal là người đã thiết kế ra cây thánh giá đó và đã ngạc nhiên khi nhìn thấy nó, câu nói cuả ĐGH (sau khi nghe ông tổng thống giải thích) có thể mang một ý nghĩa là "điều này thì lạ" chứ không phải "điều này thì không tốt".





Nhắc lại, linh mục Luis Espinal, dòng Tên, là người đã bị lực lượng dân quân thiên hữu cuả Bolivia ám sát năm 1980 trước một cuộc đảo chính cuả quân đội. Trong dịp Tông Du này, ĐTC Phanxicô đã dừng xe lại để cầu nguyện ít phút ngay tại nơi mà thi thể cuả người bạn 'đồng môn đồng liêu' (cùng một Dòng) đã bị vất bỏ trong đống rác bên vệ đường.





"Anh Chị Em thân mến. Tôi dừng lại ở đây để chào đón anh chị em và trên tất cả để nhớ. Để nhớ lại một người anh em, một người anh em của chúng tôi, một nạn nhân của những người không muốn anh ta chiến đấu cho sự tự do của Bolivia," Đức Giáo Hoàng đã nói như thế với những người tụ tập tại đó.





"Xin Chúa Kitô nhận lấy anh. Xin Chúa cho anh yên nghỉ đời đời và ánh sáng chiếu rọi lên anh không bao giờ tắt. "





Cha Lombardi cho biết LM Espinal là một nghệ sĩ đã sáng tác ra cây thánh giá đó như là một biểu tượng của sự đối thoại và cam kết tự do và tiến bộ cho Bolivia, chứ không có ý định về bất kỳ ý thức hệ cụ thể nào. Cha Lombardi cũng cho biết riêng cá nhân cuả Ngài thì không cảm thấy bị xúc phạm.





"Bạn có thể tranh cãi về ý nghĩa và việc sử dụng các biểu tượng, nhưng nguồn gốc là từ LM Espinal và ý nghĩa của nó là về một cuộc đối thoại cởi mở, chứ không phải là về một tư tưởng cụ thể nào cả", Cha Lombardi nói.





Ngài lưu ý về giai đoạn lịch sử mà LM Espinal sống: là một linh mục tranh đấu cho công bằng xã hội ở Bolivia trong một thời kỳ bất ổn và ngay trước một chế độ độc tài thiên hữu khét tiếng với những vi phạm nhân quyền.





Mà thực vậy, Cha Xavier Albo Dòng Tên, một người bạn cùng sống với LM Espinal lúc đó, đã cho biết rằng ý định cuả LM Espinal là mong muốn Giáo Hội đối thoại với chủ nghĩa Mác, và nói LM Espinal đã thay đổi cây thánh giá để kết hợp với một biểu tượng mạnh mẽ nhất của CS: búa và liềm. 





"Trong việc này, rõ ràng Cha ấy muốn nói về sự cần thiết phải đối thoại vĩnh viễn không chỉ với chủ nghĩa Mác nhưng với nông dân và thợ mỏ vv," Cha Albo đã nói như vậy từ đầu tháng vừa qua, trước khi có 'sự cố' về ngoại giao nói trên.





…





Dù thế, người ta vẫn không ngừng tiếp tục tranh luận về cử chỉ cuả ông Morales thêm ra.





Theo LM James Bretzke, một nhà thần học tại Boston College ở Massachusetts, thì cho biết Giáo Hội không qui định thế nào thì một hình ảnh Kitô giáo có thể bị coi là báng bổ vì nghệ thuật Kitô giáo thì rất đa dạng.





Nhưng, Ngài tiếp tục: "Đây có phải là một điều đáng làm không? khi sử dụng cây thánh giá cho một ý đồ chính trị? mà tôi nghi là có. Vì vậy, tôi sẽ đánh giá việc làm đó là 'vô vị', đặc biệt trong một tình huống mà Đức Thánh Cha đã không được rõ ràng giải thích trước. "





Còn LM Robert Gahl, một nhà thần học luân lý tại Giáo Hoàng học viện Thánh Giá ở Rome, thì cho biết tất cả là ở cái ý nghiã mà LM Espinal đã thiết kế và ở cái chủ ý cuả ông Morales khi đưa nó cho Đức Giáo Hoàng.





"Tôi nghĩ rằng, vì sự chào đón nồng nhiệt cuả ông Morales 'và niềm tin cá nhân của LM Espinal, với mục đích không phải để xúc phạm mà là để gia tăng tiềm năng đối thoại và gia tăng sức lôi cuốn (synergy)'," LM Robert Gahl viết trong một email. "Những Kitô hữu chúng ta nên nhìn những biểu tượng từ một quan điểm của tình yêu phổ quát, cuả sự cứu chuộc, và thậm chí cuả chiến thắng của Chúa Kitô trên sự dữ. Do đó, nên coi cây thánh giá đó với cái ý mà nó biểu trưng!"





…





Về linh Mục Espinal, thì ngày nay có nhiều người coi Ngài là một vị tử đạo đã sống Tin Mừng với một tinh thần tương tự như cuả Chân Phước Oscar Romero – người đã chịu tử đạo bởi phe thiên hữu ở Salvador, hai ngày sau khi LM Espinal bị ám sát. Ngược lại cũng có nhiều người khác coi vị linh mục là một người cộng sản và đã can dự quá đáng vào chính trị.

Sinh năm 1932 tại Barcelona, LM Espinal đã học xong triết học và thần học trước khi gia nhập Dòng Tên.

Ngài được đưa qua Bergamo, Ý, để học về báo chí. Sau đó trở về Tây Ban Nha và bắt đầu làm việc cho đài phát thanh Tây Ban Nha và Tổng công ty truyền hình TVE dưới thời cuả nhà độc tài Francisco Franco.

LM Espinola lên án sự kiểm duyệt dưới thời Franco và rời Tây Ban Nha. Ngài tới Bolivia vào tháng Tám năm 1968, và dạy môn báo chí tại Đại học Công Giáo của Bolivia, và sau này trở thành phó giám đốc.

Ngài nhập quốc tịch Bolivia vào năm 1970, và trong 10 năm làm việc trong làng báo và đài phát thanh, sản xuất phim tài liệu về chủ đề xã hội.

Là một người hăng say bảo vệ nhân quyền, vị linh mục đã sáng lập ra hội Nhân quyền ở Bolivia vào năm 1976. Trong cuộc đảo chính quân sự năm 1971 cuả Hugo Banzer Suarez, LM Espinola đã can thiệp cho các chính trị gia và tổ chức công đoàn bị bắt bớ và giam giữ.

Năm 1977, Ngài tham gia một cuộc tuyệt thực ba tuần để đòi đại xá cho những người lưu vong chính trị, cho sự hoạt động cuả các công đoàn và đòi hỏi quân đội rút ra khỏi các trung tâm hầm mỏ.

Năm 1979 LM Espinola thành lập tờ báo hàng tuần "Aqui," tờ báo này nhanh chóng bị coi là "thiên tả" vì những quan điểm chống những người cầm quyền và chống tham nhũng.

Ngài bị bắt cóc bởi một nhóm bán quân sự ngày 21 tháng 3 năm 1980, khi trên đường đi về nhà.

Theo cảnh sát thì các tay súng đã đưa LM Espinola đến lò mổ heo Achachicala ở La Paz, tra tấn 5 giờ và bắn 17 phát súng. Thi thể cuả Ngài bị còng tay và bịt miệng, được phát hiện vào sáng hôm sau.

Trong năm 2007, Tổng thống Morales chính thức tuyên bố ngày 21 tháng 3 là "Ngày của nghành Điện ảnh Bolivia " do sự đóng góp của vị linh mục. Vào ngày hôm đó, các rạp chiếu phim và các kênh truyền hình bị bắt buộc phải chiếu các phim tuyên truyền cuả chính phủ, đặc biệt là liên quan đến các chủ đề về quyền con người và các dân tộc bản địa.

Trong cuộc họp báo, Cha Lombardi cho biết hiện nay chưa có nổ lực nào về việc mở án phong chân phước cho LM Espinal.

Nguồn: vietcatholic